Ua unuhi ʻia ʻo Oncology mai ka ʻōlelo Helene ʻo "kaumaha" a i ʻole "kaumaha" a he lālā holoʻokoʻa o ka lāʻau lapaʻau e aʻo ana i nā maʻi maʻi benign a me nā maʻi maʻi, ke ʻano o kā lākou hanana a me ka hoʻomohala ʻana, nā ʻano o ka maʻi, ka mālama ʻana a me ka pale ʻana.
Mai kahi manaʻo noʻonoʻo, ʻo nā maʻi koko (neoplasms, growths) he mea nui loa i ke kino o ke kanaka. Ke kū'ē nei i ka ʻōnaehana kākoʻo ola holoʻokoʻa, ʻoiai inā hoʻoholo ʻia ka maʻi ʻino, ʻike ʻia ka maʻi i ke kanaka e noʻonoʻo i nā waiwai o nā manaʻo "huna i loko". ʻO ka ikaika maikaʻi ʻole o nā manaʻo, ʻoi aku ka makaʻu, e hoʻokomo i ka manaʻo o ke kanaka i loko o ke kaumaha, ka manaʻo ʻole, a me ka makemake ʻole e ola. Eia kekahi, ke kāohi nui nei ia i nā ʻōnaehana immune a me ka hormonal o ke kino, kahi hopena maikaʻi ʻole i ka maikaʻi o kāna hana. Hiki i nā hopena ke ho'āla i nā pūnaewele ʻino.
Wahi a ka World Health Organization, I ka makahiki 2035, hiki i ka 24 miliona mau kānaka e ulu i ka maʻi kanesa i kēlā me kēia makahiki. Ua ʻōlelo ka World Cancer Research Foundation e hiki ke hoʻemi ʻia nā hihia maʻi maʻi e ka hapakolu inā alakaʻi nā kānaka a pau i ke ola olakino. Manaʻo nā poʻe loea no ka pale ʻana i ka maʻi, ua lawa ka nānā ʻana i kekahi mau kumu koʻikoʻi nui, i waena o ia mea he kuleana nui i ka meaʻai a me ka hana kino. I ka manawa like, e pili ana i ka meaʻai, ʻōlelo ʻia e hoʻopau i nā huahana mea kanu.
He aha ka hopena inā kūʻē ʻoe i ka maʻi kanesa me ka ʻai mea kanu?
No ka pane ʻana i kēia nīnau, huli mākou i nā haʻawina haole. Ua ʻike ʻo Kauka Dean Ornish, ka luna o ka Preventive Medicine Research Institute ma Kaleponi, a me nā hoa hana e hiki ke hoʻopaʻa ʻia ka piʻi ʻana o ka maʻi prostate ma o ka ʻai mea kanu a me ke ʻano ola olakino. Ua hoʻokahe ka poʻe ʻepekema i ke koko o nā mea maʻi, ka mea nui e ʻai i ka ʻiʻo a me nā huahana waiu a me nā meaʻai wikiwiki, ma luna o nā maʻi maʻi e ulu ana i loko o kahi kīʻaha petri. Ua hoʻemi ʻia ka ulu ʻana o ka maʻi maʻi e 9%. Akā, i ko lākou lawe ʻana i ke koko o ka poʻe e pili ana i ka ʻai mea kanu, ua loaʻa i nā kānaka ʻepekema kahi hopena kupaianaha. Ua hoʻolōʻihi kēia koko i ka ulu ʻana o nā maʻi kanesa ma kahi o 8 mau manawa!
ʻO ke ʻano o ka meaʻai mea kanu e hāʻawi i ke kino me ka ikaika nui?
Ua hoʻoholo ka poʻe ʻepekema e hana hou i kēia haʻawina me kahi maʻi maʻamau i waena o nā wahine - ka umauma umauma. Ua waiho lākou i kahi papa mau o nā keʻena maʻi maʻi umauma i loko o kahi pā Petri a laila hoʻoheheʻe i ke koko o nā wahine e ʻai ana i ka Standard American Diet ma luna o nā cell. Ua hōʻike ʻia ka hōʻike ʻana i ke kāohi ʻana i ka laha ʻana o ka maʻi kanesa. A laila ua ʻōlelo ka poʻe ʻepekema e hoʻololi nā wahine like i nā meaʻai kanu a kauoha iā lākou e hele no 30 mau minuke i ka lā. A no nā pule ʻelua, mālama nā wahine i nā ʻōlelo kuhikuhi.
No laila he aha ka meaʻai mea kanu i hana ʻia i loko o ʻelua pule wale nō e kūʻē i ʻekolu laina kelepona maʻi maʻi umauma?
Ma hope o ʻelua pule, ua lawe ka poʻe ʻepekema i ke koko mai nā kumuhana a kulu ʻia ma luna o nā keʻena maʻi maʻi, a ʻo ka hopena, ʻoi aku ka ikaika o ko lākou koko, no ka mea, he kakaikahi wale nō nā keʻena maʻi maʻi i koe i loko o ke kīʻaha o Peter. A he ʻelua pule wale nō kēia o ke ola olakino! Ua lilo ke koko o ka wahine i mea kū'ē i ka maʻi kanesa. Ua hōʻike kēia koko i ka hiki ke hoʻolohi nui a hoʻōki i ka ulu ʻana o nā maʻi maʻi maʻi i loko o ʻelua pule wale nō ma hope o nā ʻōlelo aʻoaʻo.
No laila, ua hoʻoholo ka poʻe ʻepekema i kēlā ʻO kekahi o nā kumu o ka hoʻāla ʻana a me ka ulu ʻana o nā maʻi maʻi ʻaʻai ʻole, ka hoʻohana ʻana i nā huahana ʻino a ma luna o nā mea āpau, ka nui o nā protein holoholona. Me kēlā ʻano meaʻai, piʻi ka pae o kahi hormone i ke kino o ke kanaka, e pili pono ana i ka ulu a me ka ulu ʻana o ka oncology. Eia kekahi, me nā protein holoholona, loaʻa i ke kanaka ka nui o ka amino acid i kapa ʻia he methionine, kahi e hānai ai nā ʻano maʻi maʻi he nui.
Ua ʻōlelo ʻo Polofesa Max Parkin, loea i ka noiʻi maʻi maʻi ma UK ma Queen Mary University of London, penei:
A ʻaʻole kēlā. Ma mua, ua hoʻouna ke Kulanui o Kaleponi Hema i kahi hoʻokuʻu paʻi me ke poʻo poʻomanaʻo. Ua ʻōlelo ʻia ʻo ka ʻai ʻana i nā meaʻai momona i nā protein holoholona, ʻoi aku hoʻi i ka makahiki waena, ua hoʻonui ʻia ka nui o ka make ʻana i ka maʻi kanesa. Hoʻohālikelike kēia i nā helu i loaʻa no ka poʻe puhi paka.
ʻO ka noiʻi hou loa mai Queen Mary University of London e hōʻike ana ʻo ka puhi paka ka mea nui loa i ka maʻi kanesa e hiki ke pale aku i kēlā me kēia mea puhi. A ʻo ka lua wale nō ka ʻai, ʻaʻole kūpono a me ka nui nui.
Wahi a nā haʻawina e uhi ana i ʻelima mau makahiki mai 2007 a 2011, ʻoi aku ma mua o 300 tausani mau hihia o ka maʻi maʻi mai ka puhi paka ʻana. ʻO kekahi 145 i hoʻopili ʻia i nā meaʻai maikaʻi ʻole a me ka nui o nā meaʻai i hana ʻia i ka meaʻai. Ua kōkua ka momona i 88 mau hihia maʻi kanesa, a ua kōkua ka waiʻona i ka ulu ʻana o ka maʻi kanesa ma 62 poʻe.
He kiʻekiʻe loa kēia mau helu no ka noho palaualelo a huli makapō i ka ʻoiaʻiʻo. ʻOiaʻiʻo, ʻaʻole hiki i kekahi ke hoʻāla i kēlā me kēia kanaka i ke kuleana no kona olakino ponoʻī, koe wale nō ke kanaka ponoʻī. Akā ʻo ka mea hoʻokahi e mālama i kona olakino ʻo ia ka hōʻailona koʻikoʻi e pili ana i ke olakino o ka lāhui holoʻokoʻa a me nā kānaka āpau.
ʻOiaʻiʻo, ma kahi o ke olakino noʻonoʻo, ka meaʻai kūpono a me nā maʻamau maikaʻi ʻole, aia nā mea hiki ʻole ke hōʻole ʻia, nā mea nui loa e like me ka genetics a me ka ecology. ʻOiaʻiʻo, pili lākou i ke olakino o kēlā me kēia o mākou, a ʻaʻole maopopo mākou i ka mea hiki ke lilo i ka manawa nui o ka maʻi. Akā naʻe me kēia, pono paha e noʻonoʻo i kēia manawa a hoʻoholo iā ʻoe iho i ka maikaʻi o ke ola e alakaʻi ai i ke kāohi ʻana i kēia maʻi weliweli, e hōʻemi ana i ke kumukūʻai no ka mālama ʻana i ke olakino maikaʻi a me nā ʻuhane maikaʻi.